ITI Common lesson- Introduction to Personal Protective Equipment (PPE)

पर्सनल प्रोटेक्टिव्ह इक्विपमेंट (PPE) चा परिचय

उद्दिष्टे: या धड्याच्या शेवटी तुम्ही

• पर्सनल प्रोटेक्टिव्ह इक्विपमेंट (पीपीई) उपकरणे (PPE)  काय आहेत आणि त्याचा उद्देश काय आहे हे सांगू शकाल.
• पर्सनल प्रोटेक्टिव्ह इक्विपमेंट (पीपीई) उपकरणांच्या (PPE)  दोन श्रेणींची नावे सांगू शकाल.
• सर्वात सामान्य प्रकारच्या पर्सनल प्रोटेक्टिव्ह इक्विपमेंट (पीपीई)  उपकरणांची यादी करू  शकाल.   
• पर्सनल प्रोटेक्टिव्ह इक्विपमेंट (पीपीई) उपकरणे निवडीसाठी अटींची यादी करू  शकाल.   

पर्सनल प्रोटेक्टिव्ह इक्विपमेंट (वैयक्तिक संरक्षणात्मक उपकरणे PPE):-

कामाच्या ठिकाणी धोक्यांपासून संरक्षण करण्यासाठी शेवटचा उपाय म्हणून कर्मचाऱ्यांनी वापरलेली किंवा परिधान केलेली उपकरणे,  किंवा कपडे. कोणत्याही सुरक्षेच्या प्रयत्नातील प्राथमिक दृष्टीकोन म्हणजे कामगारांना होणारा धोका दूर करणे किंवा कामगारांना पर्सनल प्रोटेक्टिव्ह इक्विपमेंट (पीपीई) वापरून कामगारांचे संरक्षण करण्याऐवजी अभियांत्रिकी पद्धतींद्वारे नियंत्रित पर्सनल प्रोटेक्टिव्ह इक्विपमेंट (पीपीई). अभियांत्रिकी पद्धतींमध्ये डिझाइन बदल, प्रतिस्थापन, वेंटिलेशन, यांत्रिक हाताळणी, ऑटोमेशन इत्यादींचा समावेश असू शकतो. वेंटिलेशन, यांत्रिक हाताळणी ऑटोमेशन इ. ज्या परिस्थितीत धोके नियंत्रित करण्यासाठी कोणत्याही प्रभावी अभियांत्रिकी पद्धती लागू करणे शक्य नाही अशा परिस्थितीत कामगाराने योग्य प्रकारचे पीपीई वापरावे.

बदलत्या काळाने कामाच्या ठिकाणी आधुनिकीकरण केले आहे, सरकार आणि सल्लागार  मंडळाने सर्व प्रकारच्या कामाच्या ठिकाणी अधिक सुरक्षा मानके आणली आहेत. फॅक्टरी अॅक्ट, १९४८ आणि इतर अनेक कामगार कायदे १९९६ मध्ये योग्य प्रकारच्या पीपीईच्या प्रभावी वापराच्या तरतुदी आहेत. त्यामुळे पीपीईचा वापर महत्त्वाचा आहे.

कामाच्या ठिकाणी सुरक्षितता पाळण्याचे आणि पर्सनल प्रोटेक्टिव्ह इक्विपमेंट (पीपीई)  (पीपीई) प्रभावीपणे वापरण्याचे मार्ग.   

• कामगारांना त्यांच्या विशिष्ट क्षेत्रात कामाच्या ठिकाणी सुरक्षिततेची देखरेख करणाऱ्या नियामक संस्थांकडून अद्ययावत सुरक्षा माहिती मिळणे.
• कार्यक्षेत्रात असलेल्या सर्व उपलब्ध लिखित  संसाधनांचा वापर करणे, उदा. सेफ्टी चार्टस  आणि पीपीई चा सर्वोत्तम वापर कसा करावा याबद्दल   माहिती  द्यावी.
• जेव्हा गॉगल्स, हातमोजे किंवा बॉडीसूट सारख्या सर्वात सामान्य प्रकारच्या वैयक्तिक सुरक्षा उपकरणांचा विचार केला जातो तेव्हा या वस्तू नेहमीच परिधान न केल्यास किंवा कामाच्या प्रक्रियेत विशिष्ट धोका असल्यास कमी प्रभावी असतात. पीपीईचा सातत्याने वापर केल्यास काही सामान्य प्रकारचे औद्योगिक अपघात टाळण्यास मदत होईल.
• कामाच्या ठिकाणच्या धोक्यांपासून कामगारांचे संरक्षण करण्यासाठी वैयक्तिक सुरक्षा उपकरणे नेहमीच पुरेशी नसतात. आपल्या कामाच्या क्रियाकलापाच्या एकूण संदर्भाबद्दल अधिक जाणून घेतल्यास नोकरीवरील आरोग्य आणि सुरक्षिततेस धोका निर्माण होऊ शकणार्या कोणत्याही गोष्टीपासून पूर्णपणे संरक्षण करण्यास मदत होते.
• गिअरमध्ये गुणवत्तेचा दर्जा आहे की नाही याची खात्री करण्यासाठी आणि वापरकर्त्याचे पुरेसे संरक्षण करण्यासाठी गिअरची संपूर्ण तपासणी सातत्याने केली पाहिजे.

पीपीईच्या श्रेणी

धोक्याच्या स्वरूपानुसार, पीपीईची ढोबळमानाने खालील दोन श्रेणींमध्ये विभागणी केली जाते:

1. नॉन-रेस्पिरेटरी ( विना श्वसन)  : शरीराच्या बाहेरून होणाऱ्या दुखापतीपासून संरक्षणासाठी म्हणजेच डोके, डोळा, चेहरा, हात, हात, पाय, पाय आणि शरीराच्या इतर अवयवांचे संरक्षण करण्यासाठी वापरले जाणारे
2. रेस्पिरेटरी ( श्वसन) : दूषित हवेच्या श्वासोच्छवासामुळे होणार् या हानीपासून संरक्षणासाठी वापरले जाणारे पदार्थ.

त्यांना विविध प्रकारच्या पीपीईसाठी लागू असलेल्या बीआयएस (ब्युरो ऑफ इंडियन स्टँडर्ड्स) मानकांची पूर्तता करायची आहे.

‘पर्सनल प्रोटेक्टिव्ह इक्विपमेंट्स’बाबत मार्गदर्शक तत्त्वे प्लांट  व्यवस्थापनाला धोक्यांपासून व्यक्तींच्या संरक्षणासंदर्भात प्रभावी कार्यक्रम राखण्यासाठी जारी केली जातात, जी अभियांत्रिकी पद्धतींद्वारे काढून टाकली जाऊ शकत नाहीत किंवा नियंत्रित केली जाऊ शकत नाहीत.

वैयक्तिक सुरक्षा उपकरणे आणि त्यांचे उपयोग आणि धोके खालीलप्रमाणे आहेत

संरक्षणाचे प्रकार

पीपीईचा दर्जा

पीपीईने त्याच्या गुणवत्तेच्या संदर्भात खालील निकष यांची पूर्तता करणे आवश्यक आहे –

• संभाव्य धोक्यापासून पूर्ण आणि पूर्ण संरक्षण प्रदान करणे आणि पीपीई सामग्रीपासून इतके डिझाइन आणि तयार केले जावे की ते ज्या धोक्यांविरूद्ध वापरण्याचा हेतू आहे त्याचा सामना करू शकेल.

पीपीईच्या निवडीसाठी काही अटी आवश्यक असतात

• धोक्याचे स्वरूप आणि तीव्रता
• दूषित पदार्थाचा प्रकार, त्याची एकाग्रता आणि श्वसनक्षम हवेच्या स्त्रोतासंदर्भात दूषित क्षेत्राचे स्थानपीपीई वापरताना कामगारांची अपेक्षित क्रिया आणि कामाचा कालावधी, कामगारांना दिलासा
• पीपीईची ऑपरेटिंग वैशिष्ट्ये आणि मर्यादा 
• देखभाल आणि स्वच्छतेची सुलभता 
• भारतीय/ आंतरराष्ट्रीय मानकांशी सुसंगतता आणि चाचणी प्रमाणपत्राची उपलब्धता.

पीपीईचा योग्य वापर

पीपीईचा योग्य प्रकार निवडल्यानंतर कामगाराने तो परिधान करणे आवश्यक आहे. अनेकदा कामगार पीपीई वापरणे टाळतात. या समस्येच्या निराकरणावर खालील घटकांचा प्रभाव पडतो.

• पीपीई वापरण्याची आवश्यकता कामगाराला किती प्रमाणात समजते
•  सामान्य कामाच्या प्रक्रियेत कमीतकमी हस्तक्षेप ासह पीपीई ज्या सहजतेने आणि आरामात परिधान केले जाऊ शकते
•  उपलब्ध आर्थिक, सामाजिक आणि शिस्तबद्ध निर्बंध जे कामगाराच्या वृत्तीवर परिणाम करण्यासाठी वापरले जाऊ शकतात
• या समस्येवर उत्तम उपाय म्हणजे प्रत्येक कर्मचाऱ्याला ‘पीपीई घालणे’ बंधनकारक करणे.
• जेव्हा कामगारांच्या गटाला प्रथमच पीपीई जारी केले जाते.तेंव्हा  ठिकाणी शिक्षण आणि पर्यवेक्षण अधिक तीव्र करण्याची गरज आहे.

The End